شرایط ازدواج دختران در قوانین مدنی ایران
قانون مدنی ایران شرایط ویژه‌ای را برای ازدواج دختران، به ویژه دختران باکره، در نظر گرفته است. در این نوشتار به بررسی شرایطی می‌پردازیم که در آن‌ها اذن پدر برای ازدواج دختر الزامی است و مواردی که دختر می‌تواند بدون اجازه پدر ازدواج کند.
نقش پدر در ازدواج دختر باکره
ازدواج دختر باکره، چه دائم و چه موقت، منوط به اجازه پدر است. این شرط اساسی حتی در ازدواج‌های بعدی نیز پس از طلاق یا فوت همسر، در صورتی که دختر همچنان باکره باشد، حفظ می‌شود. عدم رعایت این شرط، بطلان عقد را به دنبال دارد، مگر در موارد استثنائی که در ادامه ذکر می‌شوند.
استثنائات عدم نیاز به اجازه پدر
در برخی شرایط، دختر می‌تواند بدون کسب اجازه از پدر خود ازدواج کند. این شرایط شامل موارد زیر است:
* **از دست رفتن بکارت:** در صورتی که دختر به هر دلیلی، اعم از ازدواج قبلی، فوت همسر، طلاق، یا دلایل دیگر مانند بیماری یا اتفاقات غیرارادی، بکارت خود را از دست داده باشد، دیگر نیازی به اجازه پدر برای ازدواج مجدد ندارد.
* **مخالفت غیر موجه پدر:** اگر پدر بدون دلیل منطقی و موجه از ازدواج دختر خود جلوگیری کند، دختر می‌تواند با ارائه درخواست به دادگاه و معرفی همسر آینده‌اش، اجازه ازدواج را از دادگاه دریافت نماید. قانون جدید، برخلاف قانون قدیم، مهلت زمانی برای پدر جهت ارائه دلیل در دادگاه تعیین نکرده است.
* **عدم حیات پدر یا جد پدری:** در غیاب پدر یا جد پدری، دختر می‌تواند با مراجعه به دادگاه، اجازه ازدواج را دریافت کند و نیازی به اجازه سایر اعضای خانواده نیست.
* **عدم دسترسی به ولی:** درصورتی که ولی دختر (پدر) مسافر، غایب، یا در جنگ باشد، دختر با ارائه دادخواست به دادگاه و توضیح وضعیت غیبت ولی خود، می‌تواند اجازه ازدواج بگیرد.
* **محجور یا دیوانه بودن ولی:** اگر ولی دختر محجور، دیوانه یا تحت قیمومیت شخص دیگری باشد، اجازه وی برای ازدواج دختر لازم نیست.
* **بالغ بودن دختر بدون ولی:** دختری که پدر یا جد پدری ندارد اما بالغ بوده و می‌تواند صلاح و مصلحت خود را تشخیص دهد، می‌تواند بدون اجازه دیگری ازدواج کند. تشخیص بلوغ بر عهده دادگاه است.
* **سن بالای ۳۰ سال (با اختلاف نظر فقهی):** در حالی که قانون الزام به اجازه پدر را در هر سنی برای دختران باکره قائل است، برخی از مراجع تقلید مانند آیت الله مکارم شیرازی، برای دختران بالای ۳۰ سال که توانایی تشخیص مصلحت خود را دارند، نیازی به اجازه پدر نمی‌دانند.
* **موافقت جد پدری در صورت مخالفت پدر:** اگر پدر مخالف ازدواج دختر باشد اما جد پدری موافق باشد، دختر می‌تواند با اجازه جد پدری ازدواج کند.
* **سفیه بودن پدر:** اگر پدر سفیه (فاقد مدیریت مالی) باشد، اجازه وی برای ازدواج دختر باطل است.
نکات مهم
اگر دختری با داشتن یکی از شرایط فوق، بدون مراجعه به دادگاه ازدواج کند، عقد او باطل نیست، اما سردفتر ثبت کننده ازدواج مرتکب تخلف انتظامی می‌شود. همچنین اجازه پدر یا جد پدری قابل رجوع است و قبل از جاری شدن عقد قابل تغییر است، مگر اینکه بعد از ازدواج توسط پدر یا جد پدری تنفیذ شود. اذن پدر قابل واگذاری به شخص دیگری نیست.
