سامانه ۱۲۳ اورژانس اجتماعی در آذربایجان شرقی؛ گذار از جرم‌انگاری به آسیب‌انگاری
آخرین ویرایش در شهریور 11, 1404 توسط رضا اسد زاده
مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی راه‌اندازی سامانه فوریت‌های اجتماعی ۱۲۳ را نقطه‌عطفی در تغییر رویکرد دستگاه‌های حمایتی از «جرم‌انگاری» به «آسیب‌انگاری» دانست و تأکید کرد این خدمت تلفنی به حل سریع و تخصصی مسائل اجتماعی کمک می‌کند.
فرگل صحاف در مراسم گرامیداشت بیست‌وششمین سال تأسیس اورژانس اجتماعی که به صورت ویدئوکنفرانس با حضور معاون وزیر و رئیس سازمان بهزیستی کشور برگزار شد، گفت چشم‌انداز این سامانه، تبدیل بحران‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی به فرصتی برای مداخله تخصصی و توانمندسازی است.
پیش از آغاز فعالیت اورژانس اجتماعی در سال ۱۳۷۸، غالبِ نگاه به بزه‌دیدگان اجتماعی قضایی و انتظامی بود و افراد درگیر آسیب‌های اجتماعی عمدتاً در مقام مجرم قرار می‌گرفتند. با راه‌اندازی خط ۱۲۳، این نگاه تغییر یافت و امروزه اولویتِ مداخله بر شناسایی ریشه‌ها و حمایت روانی، اجتماعی و حقوقی متکی است.
صحاف سه ویژگی اصلی سامانه ۱۲۳ را تخصصی‌بودن، پاسخگویی به‌موقع و دسترس‌پذیری همگانی برشمرد و افزود: «در کمتر از سه دقیقه تماس‌گیرنده با یک تیم مختص بحران متصل می‌شود و در صورت نیاز، روانشناس و مددکار اجتماعی به‌سرعت از طریق تیم سیار در محل حاضر خواهند شد.»
گروه‌های هدف اورژانس اجتماعی شامل زوجین در آستانه طلاق، زنان و کودکان در معرض خشونت، افراد دارای افکار خودکشی، کودکان کار و خیابانی و نوجوانان فراری است. به گفته مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی، تعداد این افراد در سال‌های اخیر به دلیل چالش‌های اقتصادی و فرهنگی رو به افزایش گذاشته و ارائه خدمات تخصصی نقشی محوری در پیشگیری از گسترش آسیب‌ها دارد.
اورژانس اجتماعی هم‌اکنون در تمامی شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر جمعیت استان فعال است و ۱۸۰ نیروی تخصصی شامل روانشناس، مددکار اجتماعی و مددجوی راننده، در قالب ۱۸ مرکز اصلی فعالیت می‌کنند. براساس برنامه ششم توسعه، ۱۵۰ پایگاه جدید اورژانس اجتماعی در سراسر کشور افتتاح خواهد شد تا پوشش خدمات به‌ویژه در مناطق کمتر برخوردار افزایش یابد.
با وجود دستاوردهای چشمگیر، نبود خودروهای امدادی کافی، مشکلات تامین منابع مالی و چالش‌های حقوقی کارکنان از مهم‌ترین موانع توسعه اورژانس اجتماعی در آذربایجان شرقی عنوان شده است. صحاف ضمن اشاره به تصویب قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در سال ۱۳۹۹، بر ضرورت تخصیص بودجه و امکانات عملیاتی برای پیاده‌سازی کامل این قانون تأکید کرد.
رسانه‌ها و مطبوعات محلی نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش آگاهی عمومی درباره خدمات سامانه ۱۲۳ دارند. مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی از خبرنگاران خواست تا با انعکاس قصور یا موفقیت‌های اورژانس اجتماعی، گام مؤثری در فرهنگ‌سازی و ترغیب جامعه به استفاده از این خدمات بردارند.
در گامی نوین، بهزیستی آذربایجان شرقی در حال طراحی پلتفرم دیجیتال و اپلیکیشن موبایل برای ثبت آنلاین درخواست مداخله اورژانسی و پیگیری پرونده‌های مددجویان است. این تحول قرار است امکان ردگیری لحظه‌ای مسیر تیم سیار و ارزیابی اثربخشی مداخلات را برای مدیران و کارشناسان اجتماعی فراهم کند.
با تمرکز بر پیشگیری و کاهش بار کیفری بر افراد آسیب‌دیده، سامانه ۱۲۳ اورژانس اجتماعی در آذربایجان شرقی نمادی از تغییر نگرش از مجازات به حمایت و توانمندسازی است؛ رویکردی که می‌تواند الگوی مناسبی برای سایر استان‌ها باشد.
رضا اسد زاده هستم فوق لیسانس علوم انسانی و با بیش از 8 سال سابقه خبرنگاری .
